Griekenland, Portugal, Spanje – bewijzen het tegendeel
Een Engels medisch journaal publiceert een rapport waaruit blijkt dat – vooral in Griekenland, Portugal en Spanje – ziektes en sterfgevallen evenals het aantal zelfdodingen drastisch hebben toegenomen. Volgens de auteurs van het rapport is dit te wijten aan de financiële crisis en de daaruit voortvloeiende bezuinigingsprogramma’s. Natuurlijk protesteren politici onmiddelijk en bestempelen de cijfers als niet representatief en weinig toetsbaar. Maar als men in de krant leest of op TV ziet hoe het er tegenwoordig aan toegaat in bijvoorbeeld Griekse ziekenhuizen, valt de afgetakelde gezondheidszorg meteen op. Het zwaarst getroffen zijn de ouderen, de chronisch zieken en ook – daarover later meer – de junkies; de dupe is uiteraard ook de rest van de bevolking, wat men onder meer daaraan ziet dat vrijwel uitgebannen ziektes als malaria, West-Nijl-koorts en knokkelkoorts weer uitbreken. Om in Griekenland te blijven: stakers en demonstranten weten al lang wat hen dreigt en hebben een schuldige gevonden: de zogeheten Trojka, bestaande uit ECB, Europese Commissie en IMF. Er heerst grote woede over dit trio dat erop staat dat de publieke gezondheidsuitgaven binnen 3 jaar om een derde worden gekort en dat bovendien verdere kortingen vereist zijn. De verontwaardigde burgers zien daarin een schrijnende onrechtvaardigheid en verwijten de Trojka de Griekse regering te hebben gechanteerd. In hun ogen getuigt de chantage van de wil Griekenland te onderwerpen. En op hun eigen regering zijn ze boos omdat die zich lafhaartig laat onderwerpen. Maar zijn “chantage” en “onderwerping” überhaupt de juiste benamingen?
Over één kwestie, en wel over een cruciale zijn de Trojka en de Griekse overheid in ieder geval eensgezind: het gaat allereerst om het overleven van de staat. Het is bedreigd omdat hij geen geld meer heeft; en hij heeft geen geld meer omdat de financiële markten de prolongatie van zijn schulden weigeren; een situatie die niet alleen levensgevaarlijk is voor de staat maar ook – en dat is de reden voor de eensgezindheid van Griekenland en de Trojka – voor het gehele euro-systeem, wellicht zelfs voor het mondiale krediet-systeem. Het overleven van de staat geniet dus hoogste prioriteit. Daarvoor moet de staat – op dit punt is de Trojka inderdaad onverbiddelijk – prestaties leveren. Die behelzen het vermijden en schrappen van alle uitgaven die overbodig zijn. Het vaststellen van het “overbodige” onthult wie voor het overleven van de staat offers moet brengen – uiteraard de onderdanen. De Trojka noemt de gezondheidssector “overgedimensioneerd”: dat deze sector uit te veel ziekenhuizen, artsen, verpleegkundigen, medische apparatuur etc. heeft bestaan, kan daarmee niet bedoeld zijn – dan zou het gezondheidswezen zelfs na enkele bezuinigingen nog steeds functioneren en niet in een dermate desastreuze toestand verkeren. Met de term “overgedimensioneerd” bevindt de Trojka veeleer dat de staat zich de gezondheid van zijn volk niet langer kan permitteren. Ook Griekse burgers kennen de spreuk: “gezondheid is het hoogste goed” – men hoort die immers vaak genoeg. Ze zijn verbijsterd: zo bruut kan men toch met ons niet omspringen! Men kan wel degelijk – en ze ondervinden aan den lijve hoe het gesteld is met dit “hoogste goed”.
Voor de enkele burger is gezondheid “het hoogste goed” omdat het hierbij om de elementaire voorwaarde gaat voor het verdienen van zijn levensonderhoud – anders is hij op hulp aangewezen waarbij hij noch bepalen kan of hij die überhaupt krijgt noch hoe die eruitziet. Ook de staat beschouwt de gezondheid als elementaire voorwaarde, echter vanuit een ander oogpunt. Hij hecht waarde aan een bruikbaar volkslichaam d.w.z. aan mensen die in staat zijn voor zichzelf te zorgen. Zo vallen ze tenminste hem, dus de sociale voorzieningen niet lastig. Maar in de eerste plaats gaat het de overheid erom dat dergelijke mensen zich in dienst stellen van kapitalistische ondernemingen en zodoende een bijdrage leveren aan het bruto nationaal product. Daartoe moeten ze wel in staat zijn – daarom is er een gezondheidssysteem dat zich bezighoudt met de omvangrijke gezondheidsschades die zo’n dienst aan de economische groei met zich meebrengt. Dit systeem beoogt de mensen voldoende gezond te houden om zo continu en zo lang mogelijk te kunnen werken. Daarvoor is het noodzakelijk – en dat kan alleen de minderheid van rijke staten – een systeem op te bouwen dat omvattend, snel en effectief op de vele ziektes kan reageren om uitvaltijden te minimaliseren. In zo’n systeem kunnen rijke mensen vanzelfsprekend, als op elk ander gebied, meer gezondheid kopen, wat echter niet betekent dat armere mensen geen medische standaardzorg krijgen – per slot van rekening gaat het de staat om de algemene instandhouding van de bruikbaarheid van het volk, dus zonder aanzien des persoons en haar bijzondere status. Hoe wankel zo’n status echter is, daarvoor is juist het rijke Nederland een voorbeeld: geen jaar zonder discussies over de betaalbaarheid en de mate van medische zorg, van eigen bijdragen tot en met nieuwe heupen voor oude mensen, wier aandeel aan de economische groei immers zeer bescheiden uitvalt…
Wat hier te lande nog als precaire kwestie geldt, is in Griekenland nu de lastige normaliteit. Uit de “ontspoorde” staatsfinanciën concluderen staat en Trojka: het volk werd weliswaar enigszins gezond gehouden, doch de prestaties die het met deze gezondheid kon verrichten, leverden uiteindelijk te weinig op – de rijkdom die de staat nodig heeft, kwam allerminst tot stand. Hetgeen Nederlandse media als aanleiding nemen voor een hetze tegen “luie Grieken”, zien Trojka en staat daarentegen heel zakelijk: de nationaal-economische balans toont aan dat de Grieken leden zijn van een economie die het binnen de Europese concurrentie moest afleggen tegen andere staten, die met groter en productiever kapitaal hebben gestreden en gezegevierd; en dat heeft de Griekse staat nagenoeg lamgelegd. Het resultaat laat zien dat de investering van de overheid in de bruikbaarheid van haar volk – zoals bekend met behulp van aanzienlijke belastingen en premies sociale verzekeringen – niet gerendeerd heeft, ze is gezien de concurrentienederlaag een misinvestering. De cynische conclusie past perfect bij deze productiewijze: de kosten voor de gezondheid van dit volk kan men zich niet meer veroorloven, zijn gezondheid is “overgedimensioneerd” – niet deze of gene, maar het gehele volk dient met minder gezondheid rond te komen. Dus het sterftecijfer in Griekenland moet stijgen; het werkelijke hoogste goed waarvoor het leven moet worden opgeofferd, is het koppel staat en geld.
P. S. Griekse junkies krijgen geen steriele naalden meer. Juist de belachelijke som die zo bespaard wordt werpt licht op het door en door markteconomische principe: men was zo genadig en liet ze overleven hoewel niet te verwachten was dat ze zich ooit weer nuttig zouden kunnen maken – in de momentele noodsituatie van de staat is het afgelopen met deze genade en elke cent voor hen is een verspilde cent.