1
Oorlogskronieken worden geschreven om langs de leidraad van de vraag wie begonnen is daders en slachtoffers te onderscheiden, zodoende de schuldige te vinden, dienovereenkomstig partij te kiezen en zich daarmee de gruwelijke gebeurtenis te verklaren. Daarbij volgt de partijdigheid als ze met praktische consequenties van staten, namelijk van hun machthebbers gepaard gaat niet de moraal of een of andere rechtstoestand maar het politieke interesse dat – het is immers een van de hoogste instantie – als recht, dus met geweld wordt geldend gemaakt. Bij het doeltreffend beïnvloede publiek daarentegen is de partijdigheid van moralische aard, oriënteert zich regelmatig aan de beslissingen die in de natie in de praktijk gelden en leeft als privé-oordeel – uitsluitend met gevolgen voor het persoonlijke gevoel – van de domheid juist in grotere tussenstatelijke geweldaffaires de als slachtoffer ingeschaalde staat, dus een heerschappijapparaat dat elke menselijke maat overstijgt, als een persoon te beschouwen die men als fatsoenlijke medemens tegen een overval zou moeten bijstaan; en dit bij nader inzien ook nog uitgerekend omdat de werkelijke mensen met hun gehele bestaan aan dit heerschappijapparaat als beschikbaar voetvolk onderworpen, quasi daarin geïncorporeerd zijn.
In het geval Oekraïne is de zaak eenvoudig. Met het trefwoord “aanvalsoorlog” – vaak met toevoegingen als “Poetins”, “wrede”, “niet-geprovoceerde” – is voor bijna 100 procent van de liberaal-democratische publieke opinie de oorlogsschuld opgehelderd, de vraag naar de oorlogsreden beantwoord: de enige en absoluut schuldige is Rusland; als bijzondere redenen worden “imperialisme”, “angst voor democratie”, “postsovjetische fantoompijn” of ook alleen maar “kwaadaardigheid” aangevoerd. Ondanks dat stopt men natuurlijk niet met het schrijven van oorlogschronologieën. Ze geven het oorlogsverloop weer, graag aan de hand van zulke waardeneutrale vraagstellingen als: valt Ruslands leger uit elkaar? Heeft Poetin zijn hand overspeeld? Waarom duren de westerse wapenleveringen aan Oekraïne zo lang? Wat ontbreekt er nog aan een succesvol offensief van Oekraïne? Of ook: waarom is het “globale zuiden” nog niet anti-Russisch ingesteld? Ook waar het informatiegedeelte van de berichtgeving zich terughoudt met zijn professionele verontwaardiging over Russische wandaden, voldoening over Russische slachtoffers, leedvermaak in het geval van Russische nederlagen, hoop op Oekraïense overwinningen etc. beheerst de moralische veroordeling van Rusland als alomtegenwoordig uitgangspunt elk “verhaal” uit het oorlogsgebied.
2
De eentonigheid van deze gedecideerd anti-Russische berichtgeving provoceert sommige traditionele Rusland-vrienden tot het pleidooi men moge toch ook eens naar de tegenzijde luisteren. Zij opperen dat de politiek van het Westen – de oostwaartse NAVO-uitbreiding, de economische annexatie van voormalige Sovjetrepublieken door de EU, het bevorderen van “oranje” revoluties in Ruslands “naburig buitenland” – in de voorgeschiedenis van de oorlog niet buiten beschouwing mag worden gelaten, dat er ten minste van “niet-geprovoceerd” geen sprake kan zijn. Dit alles wordt in het kader van de liberaal-pluralistische meningsvorming geenszins geïgnoreerd of verzwegen. Veeleer veroorlooft men zich zeer vrijmoedig de tegenstrijdigheid eraan te herinneren dat, sinds wanneer, hoe omvangrijk, met welke middelen, zelfs met welke verreikende doelstelling de VS en Europese NAVO-machten Oekraïne op een oorlog met Rusland hebben voorbereid en de oorlog als die nu plaatsvindt als hun eigen zaak voeren – en tegelijkertijd dat alles en met name de anti-Russische oorlogsdoelen van het Westen een grote leugen te noemen, zodra ook maar iets daarvan deel uitmaakt van de officiële Russische stellingname ter verklaring van het eigen optreden. Rusland is begonnen – wie daarmee niet alles begrepen heeft, geldt niet alleen als dissident maar maakt zich bovendien schuldig aan het goedkeuren van een misdaad.
3
Een alternatieve chronologie van het gebeuren die ook kijkt wat er vooraf ging aan februari 2022 kan echter nuttig zijn: idealiter neemt men nader kennis van de imperialistische en de anti-Amerikaanse, de specifieke Euro-imperialistische en de nationalistische berekeningen die de drie oorlogspartijen sinds meer dan een jaar zo onverbiddelijk in praktijk brengen. En omdat alle oorlogspartijen – verwijzend naar de oorlogsdoelen en calculaties van hun respectievelijke vijanden en rechtvaardigend onderscheidend tussen slachtoffers en daders – vinden dat zij in waarheid aangevallen zijn, dus zich verdedigen moeten en het recht ertoe aan hun zijde hebben, kan men deze berekeningen wel degelijk als stof gebruiken om te begrijpen wat de oorlogspartijen daadwerkelijk zo absoluut te verdedigen hebben, d.w.z. welke raison van hun heerschappij ze volgen als ze daaruit de onverenigbaarheid van hun statelijke macht met die van hun tegenstanders concluderen. Dat heeft in ieder geval het voordeel dat men – idealiter – de noodzakelijkheid van hun oorlog begrijpt: de werkelijke oorlogsreden, waarnaast zich elke moralische inschatting belachelijk maakt.
De “historische waarheid” over de voorgeschiedenis van de Oekraïne-oorlog zoals ze bijvoorbeeld linkse vrede-voorstanders ter correctie van de officiële en ook inofficiële hetze aanvoeren, heeft een cruciaal manco: de domheid van de schuldvraag raakt ze niet echt kwijt. Uiteindelijk is ze, de “historische waarheid”, slechts de alternatieve versie van de fout de oorlog door identificatie van een schuldige, maar dan niet zo eenzijdig anti-Russisch, te verklaren. En iets anders kan de vraag wie werkelijk begonnen is en wie terecht de slachtofferstatus claimt ook helemaal niet opleveren, omdat de historische regressie volgens het schema prikkel en reactie steeds daar blijft staan waar een partijdig interesse zich gerechtigd acht of waar een onpartijdig standpunt op remise pleit – beide het tegendeel van een verklaring.
4
In Oekraïne zijn de drie actieve oorlogspartijen bezig met de doelgerichte escalatie van het doden en verwoesten; allen volgens het maxime de vijand daarbij steeds weer te overtreffen, totdat die niet meer reageren wil of kan, en onder geen beding degene te zijn die ooit opgeeft. Hierbij maken Rusland en de VS met hun wederzijdse waarschuwingen voor de inzet van nucleaire wapens duidelijk tot welke laatste consequenties ze in staat zijn.
Wij hebben voor dit nummer momenten van de lopende oorlog en bijbehorende verklaringen en diplomatieke activiteiten genoteerd, toegelicht en in de vorm van een kroniek gebracht, om exemplarisch vast te houden hoe deze escalatie plaatsvindt: in grotere en kleine stappen die stilaan in het nationale en internationale staatsleven normaal worden.
Redenen voor partijdigheid hebben wij daarbij niet gevonden.
“Oorlogskroniek uit Oekraïne” in: GEGENSTANDPUNKT 2-2023