Als wereldpolitici hun mondiale voornemens onder een idealistisch motto lanceren, de droom van een betere wereld of een missie voor de mensheid verkondigen, dan is voorzichtigheid geboden. Volledig misplaatst is de onderdanige gewoonte de geloofwaardigheid van de politieke leiders onder de loep te nemen: of ze het eerlijk en oprecht bedoelen en of ze überhaupt over de middelen beschikken om hun mooie beloftes waar te maken. Hoe hoopvol of sceptisch, hoe gauw en diep teleurgesteld dan ook de staatsburgerlijke gemoederen gestemd zijn – te goeder trouw zijn ze allemaal. Want ze hanteren het gepropageerde politieke ideaal als maatstaf ter beoordeling van overheidsdaden – als de ongetwijfeld goede opdracht waaraan wereldpolitici zouden moeten voldoen. Daarbij behelst het plechtige beroep op grensoverschrijdend geldige waarden, waarmee machtige staatsleiders niet alleen hun nationaal voetvolk inpalmen maar ook huns gelijken op hun verantwoordelijkheid aanspreken, regelmatig de onmiskenbare aankondiging van harde imperialistische aanspraken. Dat zij de taak hebben de wereld te civiliseren waarin kennelijk louter concurrerende overheden hun rechten opeisen, is immers de premisse van dit soort politieke afkondigingen. De leus “vrijheid of socialisme” bijvoorbeeld stond voor de oorlogsverklaring van het verenigde westen aan het “verkeerde systeem” van de Sovjet-Unie die zich en haar invloedssfeer onttrok aan de globalisering van het kapitalisme – een oorlogsverklaring die de planning van een nucleaire oorlog omvatte. Daaraan aansluitend, na het verdwijnen van het “ijzeren gordijn”, proclameerde VS-president George Bush senior de “nieuwe wereldorde”; haar aanvang was de oorlog tegen Irak. En de laatste democratiserings-missie die George Bush junior onder het motto “anti-terrorisme” resp. “goed versus kwaad” liet uitvoeren, ontketende zoals bekend een oorlog op meerdere fronten tegen ongewenste staten.
De nieuwe Amerikaanse president Barack Obama verkondigt zijn wil tot “change” voor een globaal publiek. In grote speeches aan uiteenlopende adressaten laat hij iedereen weten, de Russen als de moslims, de Afrikaanse hongerlijders als de vredelievende Europeanen, ja zelfs de schurken van George Bush, dat de Verenigde Staten zich per direct inzetten voor een goede verstandhouding met en tussen alle staten en hen de hand reiken. Volgens hem is het afgelopen met het tijdperk van confrontaties en unilaterale dictaten door het Witte Huis. Men zou bijna kunnen menen – en de applaudisserende publieke opinie nagenoeg overal ter wereld, vooral de enthousiaste jonge fans van de nieuwe politieke ster vatten het daadwerkelijk zo op – dat de kapitalistische supermacht politieke zelfbeperking in haar vaandel schrijft en een indrukwekkend harmonie-besluit heeft genomen, namelijk dat de Verenigde Staten voortaan geen afwijkende en vijandelijke nationale belangen meer kennen.
De inhoud van de aankondiging van een “change” van de wereldpolitiek alsook het begonnen diplomatieke “charmeoffensief” van Barack Obama laten deze interpretatie echter allerminst toe; ze spreken veeleer duidelijke taal.
Ten eerste blijkt uit de agenda van de nieuwe president het tegendeel van een nieuwe bescheidenheid van de Amerikaanse staatsmacht. Juist door empathisch te benadrukken dat de staten en volkeren der wereld toch naast alle verschillen voornamelijk door “gemeenschappelijke belangen en gedeelde waarden” met elkaar verbonden zijn, verduidelijkt de nieuwe VS-regering de aanspraak dat de Amerikaanse belangen het ijkpunt vormen voor de politiek van buitenlandse staten. Zij laat de wereld weten wat de “globale uitdagingen” zijn en dat deze te overwinnen voor het welzijn van de mensheid per se noodzakelijk is. Zij presenteert haar politieke richtlijnen en opdrachten aan de staten als overeenkomend met hun oereigen belangen waartegen toch werkelijk niemand nee kan zeggen. Zo eist de VS-regering – gesteund op de superieure machtsmiddelen van de eigen natie – volstrekt vanzelfsprekend de bevoegdheid om de concurrerende overheden in welke wereldregio dan ook de rechten en plichten toe te wijzen die de identiteit van Amerikaanse en globale veiligheid garanderen. De soevereine wil van vreemde staten onder controle te krijgen, geniet dus voor Obamas regering hoogste prioriteit. Wat “american leadership” betreft heerst er ongetwijfeld continuïteit: een VS-president is verantwoordelijk voor de wereldorde – of hij is geen president.
Ten tweede demonstreert de nieuwe leider voor de ogen van de wereld, vooral voor haar regeringen, dat hij “het” anders doet dan Bush. Een grapje en een handdruk met de “rebel” Hugo Chavez en statements als “het Iraanse volk kiest zelf zijn president” en Amerika “schrijft niet voor op wie het moet stemmen”, moeten aantonen dat de Obama-administratie de vriend-vijand-fronten, de tot gisteren geldige Amerikaanse politiek in twijfel trekt. De overal tentoongespreide bereidheid tot coöperatie moet documenteren dat Obama zich distantieert van de nietsontziende militante manier die zijn voorganger noodzakelijk vond om het Amerikaanse leiderschap wereldwijd te handhaven. Deze politiek heeft volgens de nieuwe president gefaald, namelijk averechts gewerkt: ze moet dringend gecorrigeerd worden…
Zoals gezegd, voorzichtigheid is op zijn plaats: een uitvoerige analyse van Obamas “change” in de wereldpolitiek, het verschil en de breuk met Bush’s strategie, in Gegenstandpunkt 3-09